Pożyczki udzielane w najbliższej rodzinie – podatek PCC

Często korzystamy z pożyczek w ramach rodziny – czy ten temat wolny jest od opodatkowania, czy urząd skarbowy również w tą „działkę” zagląda, a jeżeli tak, to co zrobić, żeby zapłacić jak najmniej?
Pożyczanie pieniędzy w rodzinie nie musi rodzić obowiązku podatkowego – należy tylko dobrze zaznajomić się z warunkami, jakie trzeba spełnić, by tak było.
Zgodnie z ustawą z dn. 09.09.2000r. o podatku od czynności cywilnoprawnych – od zawartych umów pożyczek należy zapłacić podatek PCC. Jednakże zawarcie umowy o pożyczkę z najbliższą rodziną znajdującą się w I grupie podatkowej do wysokości kwoty niepodlegającej opodatkowaniu na zasadach określonych  w przepisach o podatku od spadków i darowizn zwalnia z tego obowiązku. 

Zgodnie z ustawą o podatku od spadków i darowizn wyróżnia się 3 grupy: najbliższą rodzinę, dalszą rodzinę oraz pozostałych. Każda z tych grup ma określony poziom zwolnienia:

• 9.637 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
• 7.276 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
• 4.902 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Cytując ustawę o podatku od spadków i darowizn (art. 9 ust. 2) „jeżeli nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. Od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych. Wynikająca z obliczenia nadwyżka podatku nie podlega ani zaliczeniu na poczet innych podatków, ani zwrotowi. Nabywcy obowiązani są w zeznaniu podatkowym wymienić rzeczy i prawa majątkowe nabyte w podanym wyżej okresie.”
Oznacza to, że jeżeli w okresie 5 lat dostaniemy więcej niż jedną pożyczkę, do podstawy opodatkowania należy je zsumować - dla przykładu:

• I pożyczka w I grupie podatkowej 5.000,00zł – nie rodzi żadnego obowiązku;
• II pożyczka od tej samej osoby z I grupy podatkowej po roku 2.000,00zł nie rodzi obowiązku (suma 7.000,00zł);
• III pożyczka po dwóch latach 10.000,00zł (suma 17.000,00zł) – zrodzi obowiązek podatkowy, bo przekroczony został limit 9.637,00zł, ale po spełnieniu określonych warunków nie będzie konieczności zapłaty podatku, jedynie zgłoszenia faktu do urzędu skarbowego.

Do I grupy zaliczani są: małżonek, zstępni (dzieci, wnuki), wstępni (rodzice, dziadkowie), pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie. Jeżeli otrzymamy pożyczkę nieprzekraczającą limitu 9.637,00zł - nie mamy obowiązku poinformowania urzędu skarbowego o tym fakcie.
Natomiast zawarcie umowy pożyczki w I grupie podatkowej przekraczającej limit do zwolnienia, czyli wspomniane 9.637,00zł, nadal może skorzystać ze zwolnienia, ale konieczne jest spełnienie określonych warunków, a mianowicie:

• umowa pożyczki powinna zostać zawarta na piśmie (należy dołączyć ją do formularza PCC-3 składanego do urzędu skarbowego);
• zgłoszenie umowy pożyczki do urzędu skarbowego w terminie nieprzekraczalnym 14 dni na formularzu PCC-3
• udokumentowanie przekazania środków przelewem bankowym – najwłaściwsze jest wskazanie w tytule przelewu, że jest to pożyczka np. pożyczka dla syna (przekazanie pieniędzy w jakiejkolwiek innej formie niż przelew bankowy powoduje brak spełnienia warunku, a tym samym nie daje możliwości skorzystania ze zwolnienia)

Niespełnienie tych warunków, a przekroczenie kwoty zwolnienia, powoduje konieczność zapłaty podatku PCC również w I grupie podatkowej – wówczas podatek wynosi 2%.

Jeżeli natomiast w toku jakiejkolwiek kontroli, postępowania podatkowego itd. osoba fizyczna powoła się na istnienie umowy pożyczki, której nie będzie mogła udokumentować (bo zawarła ją ustnie) i otrzymała gotówkę, a nie przelew bankowy, przekaz pocztowy, wówczas wysokość PCC wyniesie karnie 20%.