Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych - kiedy należy go tworzyć?

Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych - czy każda jednostka zobowiązana jest go tworzyć? Jeżeli nie ZFŚS to co? Jakie są obowiązki przedsiębiorców w tym zakresie?

Fundusz zobowiązani są tworzyć pracodawcy zatrudniający na dzień 1 stycznia co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty (jak reguluje art. 3 ust. 1 ustawy z dn. 4.03.1994r. o zakładowym funduszu socjalnym). Jednostki budżetowe oraz samorządowe zakłady budżetowe zobowiązane są do tworzenia jego bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników.

Pracodawcy, którzy na dzień 1 stycznia zatrudniają mniej niż 20 pracowników, mogą:

• tworzyć ZFŚS
• wypłacać świadczenie urlopowe
• zrezygnować z obydwu tych form

 

Odpis na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych

Odpis podstawowy na jednego zatrudnionego wynosi 37,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego, jeżeli przeciętne wynagrodzenie z tego okresu stanowiło kwotę wyższą - podstawa odpisu na 2015r. to 2.917,14zł.

Odpisy mogą zostać zwiększone lub stanowić inny procent w zależności od rodzaju zatrudnienia pracowników. Odpisy podstawowe to:

• na jednego zatrudnionego w tzw. normalnych warunkach pracy - 37,5% -1.093,93zł
• na jednego pracownika wykonującego prace w szczególnych warunkach lub prace o szczególnym charakterze – w rozumieniu przepisów o emeryturach pomostowych - 50% - 1.458,57zł
• na jednego pracownika młodocianego: I rok nauki - 5% - 145,86zł; II rok nauki - 6% - 175,03zł; III rok nauki -7% - 204,20zł

Odpisy fakultatywne (uznaniowe):

• na każdą osobę zatrudnioną, w stosunku do której orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności - 6,25% - 182,32zł
• na każdego emeryta i rencistę, nad którym zakład sprawuje opiekę - 6,25% - 182,32zł
• na każdą osobę zatrudnioną, pod warunkiem przeznaczenia całości na prowadzenie żłobka lub klubu dziecięcego (dotyczy to pracodawców, którzy utworzyli zakładowy żłobek lub klub dziecięcy oraz przeznaczą na ten cel z odpisu podstawowego kwotę odpowiadającą 7,5 punktu procentowego tego odpisu) - 7,5% - 218,79zł 

 

Świadczenie urlopowe

Wysokość świadczenia urlopowego nie może przekroczyć odpisu podstawowego (odpowiedniego do rodzaju zatrudnienia pracownika - jak powyżej) i musi zostać ustalone proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracowników.

Wypłata świadczenia urlopowego następuje raz w roku każdemu pracownikowi korzystającemu z urlopu wypoczynkowego trwającego minimum 14 dni w danym roku kalendarzowym najpóźniej na jeden dzień przed rozpoczęciem urlopu. Wypłata tego świadczenia nie podlega składce na ubezpieczenia społeczne pracownika.

Rezygnacja z tworzenia ZFŚS i wypłaty świadczenia urlopowego

Na mocy ustawy o ZFŚS pracodawca ma prawo nie tworzyć ZFŚS i nie wypłacać świadczenia urlopowego, ale wtedy zobowiązany jest do:

• jeżeli zatrudnia co najmniej 20 osób - zawarcia postanowienia o nietworzeniu funduszu i niewypłacaniu świadczenia  w układzie zbiorowym pracy, a jeżeli go nie ma, to w regulaminie wynagrodzeń
• jeżeli zatrudnia mniej niż 20 osób - to tak jak powyżej, a jeżeli nie ma regulaminu wynagrodzeń, to do poinformowania pracowników w sposób pisemny (poprzez ogłoszenia na tablicach, przekazanie postanowień pisemnie każdemu pracownikowi, lub ustne ogłoszenie - najmniej skuteczne jeżeli chodzi o posiadanie dowodu) - do końca pierwszego miesiąca roku kalendarzowego.

Jeżeli w zakładzie pracy nie działa organizacja związkowa, to pracodawca postanowienia o nietworzeniu ZFŚS i niewypłacaniu świadczenia urlopowego musi uzgodnić z przedstawicielem załogi wybranym do reprezentowania jej interesów.

Jeżeli pracodawca, który zatrudnia mniej niż 20 osób nie poinformuje w odpowiednim terminie pracowników - nie traci prawa do rezygnacji z tych form pomocy pracownikom - zgodnie z orzeczeniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie w wyroku z dnia 1 marca 2007 r. (sygn. akt I OSK 814/06). Orzekł on, że stanowi to wykroczenie i pracodawca może zostać ukarany karą grzywny (zgodnie z art. 12a ust. 1 w/w ustawy), ale uchybienie to nie może być utożsamiane z obowiązkiem pracodawcy do wypłaty świadczeń, jeżeli on nie przyjął na siebie tego obowiązku. Orzeczenie o ukaraniu takiego pracodawcy odbywa się na wniosek właściwego organu Państwowej Inspekcji Pracy (która niestety w tym zakresie reprezentuje zupełnie inne stanowisko).

PODSUMOWANIE:

• ZFŚS zobowiązani są tworzyć pracodawcy zatrudniający co najmniej 20 osób (jednakże można z tego zrezygnować po uzgodnieniu tego z załogą);
• pracodawcy zatrudniający mniej niż 20 osób mogą: tworzyć ZFŚS, wypłacać świadczenie urlopowe lub zrezygnować z tych form pomocy;
• rezygnacja z tych form pomocy musi być zawarta w układzie zbiorowym, lub w regulaminie wynagrodzeń (jeżeli nie ma układu) lub podana do wiadomości pracowników do końca pierwszego miesiąca roku kalendarzowego (jeżeli nie ma regulaminu wynagrodzeń);
• podstawowy odpis to 37,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego, jeżeli przeciętne wynagrodzenie z tego okresu stanowiło kwotę wyższą - może zostać podwyższony, jest różny w zależności od rodzaju zatrudnienia pracowników;
• świadczenie urlopowe tworzone jest w wysokości podstawowego odpisu, wypłacane raz w roku w przeddzień rozpoczęcia co najmniej 14 dniowego urlopu przez pracownika.